Bordi Ekzekutiv i Fondit Monetar Ndërkombëtar (FMN) përfundoi konsultimin e Artikullit IV me Shqipërinë më 17 janar 2025.
Në deklaratën e shpërndarë për shtyp, FMN thotë se ekonomia shqiptare ka pasur një ecuri të shpejtë gjatë viteve të fundit, e mbështetur nga politika të kujdesshme makroekonomike.
“Prodhimi tani është shumë më i lartë se tendenca e tij para pandemisë, falë një sektori turistik në lulëzim. Politikat e kujdesshme fiskale kontribuan në një reduktim të dukshëm të borxhit publik, ndërkohë që politika monetare proaktive, rënia e çmimeve globale të mallrave dhe mbiçmimi i lekut kanë lehtësuar rënien e inflacionit”, thuhet në raport.
Sipas FMN-së, mosbalancimet e jashtme janë tkurrur ndjeshëm.
“Perspektivat e rritjes pritet të mbeten të qëndrueshme. Pas një zgjerimi prej 3,9% në vitin 2023, rritja reale e PBB-së parashikohet të jetë mesatarisht rreth 3,5% në 2024–2029, e nxitur nga konsumi i brendshëm, turizmi dhe aktiviteti i ndërtimit”, thuhet në raport.
FMN vlerëson se inflacioni në fund të vitit 2024 të jetë rreth 2%, nën objektivin e Bankës së Shqipërisë (BSH) prej tre për qind.
Megjithëse, vlerëson FMN, efektet bazë nga një rënie e ndjeshme nga muaji në muaj në fillim të vitit 2024 do të rrisin përkohësisht inflacionin në gjysmën e parë të 2025 dhe një kthim i qëndrueshëm në objektiv nuk pritet përpara vitit 2026, duke pasur parasysh shkallën e lartë të inercisë në procesin e inflacionit në Shqipëri.
FMN vlerëson se buxheti i vitit 2025 synon një bilanc parësor zero.
“Raporti i borxhit publik, i parashikuar në rreth 56 për qind në fund të vitit 2024, pritet të bjerë në rreth 50 për qind në vitin 2029 dhe vlerësohet të jetë i qëndrueshëm në periudhën afatmesme”, theksohet në raport.
Ndërsa sipas FMN-së, dobësitë sistemike në sistemin financiar duken gjerësisht të përmbajtura.
“Sektori bankar mbetet i mirëkapitalizuar dhe likuid me raporte mesatare prudenciale shumë mbi kërkesat rregullatore. Megjithatë, ekspozimet ndaj huamarrësve të mëdhenj dhe sovranëve të bankave përfaqësojnë burime rreziku si dhe zgjerimi i shpejtë i kreditimit të bankave për sektorin e pasurive të paluajtshme, i cili ka parë rritje të vazhdueshme të çmimeve dhe përbën dy të tretat e kredive të pambrojtura në valutë”, citohet raporti.
Pavarësisht nga tabloja optimiste makroekonomike, FMN thekson se mbeten sfida të konsiderueshme strukturore.
“PBB për frymë qëndron në rreth një të katërtën e niveleve të SHBA-së dhe BE-15, në mes të plakjes së shpejtë dhe emigrimit”, vlerëson FMN.
Po ashtu, vë thekson te reformat e gjera, duke përfshirë përmirësimin e qeverisjes dhe kornizave të menaxhimit të financave publike, rritjen e kapitalit njerëzor dhe produktivitetit, nevojiten për të katalizuar një rritje dhe konvergjencë më të qëndrueshme afatgjatë.
Vlerësimi i Bordit Ekzekutiv
Drejtorët Ekzekutiv ranë dakord me pikën kryesore të vlerësimit të stafit. Ata përshëndetën performancën e fortë ekonomike të Shqipërisë së fundmi, të mbështetur nga politikat e kujdesshme makroekonomike dhe lulëzimi i turizmit. Drejtorët u pajtuan se perspektiva mbetet e favorshme me rreziqe të balancuara gjerësisht, por vunë në dukje sfida strukturore që lidhen me plakjen e shpejtë të popullsisë, emigracionin, produktivitetin e ulët dhe mangësitë e qeverisjes. Ata theksuan rëndësinë e ruajtjes së stabilitetit makroekonomik duke avancuar reformat për të përshpejtuar konvergjencën me BE-në dhe për të promovuar një rritje të qëndrueshme dhe gjithëpërfshirëse.
Drejtorët konsideruan se ruajtja e një suficiti primar vjetor modest krahas përpjekjeve të vazhdueshme për të forcuar menaxhimin e borxhit do të përforconte qëndrueshmërinë fiskale. Ndërsa përshëndetën përparimin në strategjinë afatmesme të të ardhurave të autoriteteve, ata theksuan se do të nevojiten reforma të qëndrueshme të administrimit të të ardhurave dhe politikave tatimore për të adresuar nevojat në rritje të shpenzimeve. Drejtorët theksuan se investimet publike dhe reformat e menaxhimit të rrezikut fiskal, veçanërisht lidhur me ndërmarrjet shtetërore dhe partneritetet publik-privat, mbeten të rëndësishme për transparencën fiskale.
Drejtorët ranë dakord se pasiguria rreth perspektivës kërkon një qasje të vazhdueshme të politikës monetare të varur nga të dhënat. Duke qenë se mbiçmimi i qëndrueshëm i lekut vlerësohet të jetë i nxitur kryesisht nga faktorët themelorë, drejtorët theksuan se kursi i këmbimit duhet të lejohet të përshtatet në mënyrë më fleksibël, me ndërhyrjen që shërben si një mjet plotësues për të adresuar luhatjet jothemelore. Peshimi i kujdesshëm i kostove dhe përfitimeve të akumulimit të mëtejshëm të rezervës do të ishte gjithashtu i rëndësishëm.
Drejtorët u pajtuan se vigjilenca e vazhdueshme mbikëqyrëse është jetike duke pasur parasysh xhepat e cenueshmërisë në sektorin financiar lidhur me rritjen e kredisë në sektorin e pasurive të paluajtshme, si dhe me ekspozimet e mëdha të huamarrësve dhe sovranëve të bankave. Ata inkurajuan autoritetet të sigurojnë pajtueshmëri të rreptë rregullatore dhe përafrim më të madh me standardet e BE-së dhe të përmirësojnë paketën e mjeteve makroprudenciale. Thellimi i tregjeve financiare dhe përmirësimi i mbikëqyrjes së institucioneve financiare jobankare janë çelësi për rritjen e elasticitetit dhe ruajtjen e integritetit.
Drejtorët theksuan se nevojiten reforma më të thella për të maksimizuar përfitimet nga procesi i pranimit në BE. Politikat duhet të fokusohen në rritjen e produktivitetit duke nxitur integrimin global të zinxhirit të vlerës, duke hequr barrierat ndaj rritjes së firmës dhe duke promovuar aksesin në huadhënien bankare.
Përpjekjet e mëtejshme për të përditësuar programet e arsimit dhe trajnimit, avancimi në agjendën digjitale, nxitja e pjesëmarrjes së grave në fuqinë punëtore dhe diversifikimi i burimeve të energjisë së rinovueshme do të ishin gjithashtu të rëndësishme. Drejtorët theksuan se investimet e vazhdueshme në infrastrukturë dhe reformat e qeverisjes – duke përfshirë zbatimin e Strategjisë Antikorrupsion 2024–30 dhe zbatimin e mëtejshëm të standardeve ndërkombëtare LPP/LFT – janë prioritetet kryesore.
