Shkup, 29 mars – Aktivisti Nikola Pisarev në emisionin e Racin.mk, për gjendjen e lumenjve në Republikën e Maqedonisë së Veriut ka paralajmëruar se gjendja e ujit është në një fazë katastrofike dhe se nëse nuk merren masa urgjente, vendi do të përballet me pasoja të mëdha në të ardhmen e afërt.
“Nëse kemi parasysh se të gjithë lumenjtë në vend së bashku kanë një prurje prej vetëm 200 metra kub në sekondë, nga të cilat mezi 1-2% është ujë i pastër, menjëherë bëhet e qartë se sa e brishtë është situata. Uji i pastër në Maqedoni tashmë është një gjë e rrallë, dhe problemet fillojnë sapo uji kalon nëpër vendbanimin e parë”, tha Pisarev.
Në një kohë kur ndryshimet klimatike tashmë po e ndryshojnë natyrën e gjithë botës, Maqedonia po përballet me një problem serioz – shkatërrimin e burimeve të saj ujore. Aktivisti Nikola Pisarev paralajmëron se gjendja e ujit është në një fazë katastrofike dhe se nëse nuk merren masa urgjente, vendi do të përballet me pasoja të mëdha në të ardhmen e afërt.
“Nëse kemi parasysh se të gjithë lumenjtë në vend së bashku kanë një prurje prej vetëm 200 metra kub në sekondë, nga të cilat mezi 1-2% është ujë i pastër, menjëherë bëhet e qartë se sa e brishtë është situata. Uji i pastër në Maqedoni tashmë është një gjë e rrallë, dhe problemet fillojnë sapo uji kalon nëpër vendbanimin e parë”, thoksoi Pisarev.
Ndotja e lumenjve – problem sistemik
Lumenjtë e Maqedonisë nuk janë pastruar për një kohë të gjatë. Megjithëse ekziston një perceptim se disa lumenj, si p.sh. Radika, janë të pastër, Pisarev shpjegon se kjo pastërti ruhet vetëm në seksionet burimore.
“Radika është e pastër deri në Zhirovnicë, por poshtë saj tashmë është e ndotur. Vardari, nga ana tjetër, që në kilometrat e para kthehet në kanalizim. Vetëm 500 metra nga burimi, dikush tashmë po shkarkon ilegalisht ujërat e zeza dhe në 70 kilometrat e parë të rrjedhës së tij, uji bie në kategorinë e katërt ose të pestë të ndotjes”.
Në gjendje të ngjashme janë edhe lumenjtë e tjerë të mëdhenj si Lumi i Zi, Bregallnica dhe Pçinja. Pisarev paralajmëron se objektet industriale dhe daljet e ujërave të zeza po e përkeqësojnë më tej situatën.
“Të gjitha rrjedhat e hapura ujore janë katastrofë dhe as liqenet nuk janë në gjendje më të mirë. Liqeni i Prespës po zhduket, hidrosistemi i Dojranit nuk funksionon dhe liqenet artificiale po vdesin”.
Ndotja e lumit Vardar – situatë katastrofike pa zgjidhje
Në Shkup, Vardari është plotësisht i ndotur dhe situata nuk përmirësohet as më poshtë drejt Gjevgjelisë. Ujërat e zeza, ujërat e zeza industriale dhe mbeturinat përfundojnë në lumë çdo ditë, pa asnjë sistem pastrimi.
Problemi i ndotjes nuk është vetëm rezultat i ujërave të zeza, por edhe i mbetjeve mekanike, kimikateve të rrezikshme dhe mbetjeve industriale. Pesticidet, herbicidet dhe insekticidet hidhen rregullisht në lumenj, duke shkatërruar të gjithë florën dhe faunën. Liqenet artificiale, të cilat dikur ishin burime të ujit të pastër, tani po vdesin për shkak të mirëmbajtjes dhe ndotjes jo të duhur.
Problemet me gërmimin e zhavorrit, veçanërisht në Zelino, e përkeqësojnë edhe më shumë situatën. Mbi 80 ndarje të tilla përgjatë Vardarit shkarkojnë çdo ditë papastërti, duke e bërë ujin të verdhë dhe të papërdorshëm.
Mungesa e masave serioze dhe neglizhenca institucionale
Sipas Pisarevit, shteti nuk po bën sa duhet për të parandaluar këtë fatkeqësi mjedisore.
“Ka para për impiantet e trajtimit, por ato ose nuk funksionojnë ose janë jofunksionale sepse konsumojnë shumë energji elektrike dhe institucionet nuk kujdesen. Mijëra foto tregojnë sesi jashtëqitjet dhe mbeturinat notojnë nëpër lumenj dhe nuk ka asnjë reagim nga autoritetet.
Sistemet kolektore u instaluan në disa pjesë të vendit, por më shpesh kjo falë investimeve të huaja.
“Zviceranët ndërtuan sisteme në Bregallnicë dhe Strumicë, dhe rezultatet janë të dukshme – për 10 vjet u kthye jeta në ata lumenj. Por ne si shtet nuk jemi në gjendje ta zbatojmë atë në nivel kombëtar.”
Pasojat e resurseve ujore të shkatërruara
Përveç ndotjes, Maqedonia përballet edhe me kërcënimin e mungesës së ujit.
“Do të mbetetemi pa ujë, jo vetëm për ujitje, por edhe për pije. Ujërat nëntokësore janë nën kërcënimin e ndotjes, pasi mijëra deponi ilegale në të gjithë vendin lëshojnë vazhdimisht substanca toksike në tokë. Atë që hedhim sot në mjedis, pas 15-20 vjetësh do ta pimë në gota ose nuk do ta pimë fare”, paralajmëron Pisarev.
Një problem shtesë është ndotja mekanike – shishe plastike, insekticide, herbicide dhe substanca të tjera të rrezikshme që përfundojnë në lumenj. Një shishe e vogël herbicid mund të shkatërrojë 50,000 metra kub ujë. Ky është një problem që trajtohet si i parëndësishëm, por pasojat do të jenë katastrofike.”
Çfarë mund të bëhet?
Pisarev është i qartë – pa masa urgjente dhe konkrete, e ardhmja e burimeve ujore në Maqedoni është e pasigurt. “Shteti duhet të vendosë nëse do ujë apo jo. Nëse jo, do të duhet të kërkojmë vende të reja për të jetuar, sepse për 20 vjet nuk do të ketë ujë të pastër të mjaftueshëm për jetesën elementare.”
Shembuj nga e gjithë bota tregojnë se situata mund të përmirësohet. “Lumi Rajna dikur ishte një lumë i vdekur, por me investime në sistemet e pastrimit dhe masat e duhura, salmoni dhe gaforret janë rikthyer. Maqedonia duhet të ndjekë këtë shembull.”
Por kjo kërkon vullnet – nga institucionet, por edhe nga qytetarët.
“Nëse vazhdojmë kështu, do të bëhemi shkretëtirë pa ujë dhe më pas nuk do të ketë kush të pyesë se si e kemi lejuar të ndodhë kjo.
