Është komploti i shumë filmave fantastiko-shkencor: dy astronautë janë bllokuar në hapësirë dhe nuk e dinë ende se si do të kthehen.
Sunita “Suni” Williams dhe komandanti Barry “Butch” Wilmore mbërritën në Stacionin Ndërkombëtar Hapësinor (ISS) në qershor si ekuipazhi i parë për të testuar anijen Starliner të Boeing, e cila pësoi rrjedhje heliumi dhe dështime të shtytësit përpara se të ankorohej – duke ngritur pyetje se sa e sigurt ishte ajo për fluturimin e kthimit.
Boeing ka këmbëngulur se astronautët nuk kanë ngecur dhe tha se “nuk ka rrezik të shtuar” për t’i rikthyer ata në Starliner, por NASA po mendon t’i kthejë ata në një fluturim me SpaceX.
Ata duhet të kishin qenë në hapësirë vetëm për tetë ditë, por tani astronautët kanë qenë atje për më shumë se dy muaj dhe mund të duhet të qëndrojnë deri në shkurt.
A kanë furnizime të mjaftueshme për një periudhë të tillë, si po e përballojnë mendërisht dhe si është jeta e përditshme në ISS?
Madhësia dhe objektet
ISS është 109 metra, nga skaji në fund, gati një metër më pak se madhësia e një fushe futbolli amerikan.
Hapësira e jetesës dhe e punës, thotë NASA, është më e madhe se një shtëpi me gjashtë dhoma dy banjo, një palestër dhe një dritare me pamje 360 gradë.
Megjithatë, Williams dhe Wilmore nuk janë vetëm; ata po ndajnë objektet me shtatë astronautë të tjerë nga misione të tjera; katër prej tyre amerikanë dhe tre rusë.
A ka mjaft ushqim, ujë dhe oksigjen?
Po, ka furnizime rezervë atje lart për t’i mbajtur astronautët për shumë kohë.
Stacioni hapësinor ka sistemet e veta të gjenerimit të oksigjenit dhe rreth 50% e oksigjenit të nxjerrë nga dioksidi i karbonit rikuperohet, shkruan skynews, përcjell Telegrafi.
Sa i përket ujit, stacioni ka një sistem riciklimi të urinës në ujë të pijshëm, dhe një pjesë e këtij sistemi gjithashtu kap lagështinë e lëshuar në ajrin e kabinës nga fryma dhe djersa e ekuipazhit.
Vaktet krijohen në Laboratorin e Sistemeve të Ushqimit Hapësinor të NASA-s në Hjuston, ku kuzhinierët fokusohen në bërjen e ushqimit të shijshëm dhe ushqyes.
Pjesa më e madhe e tij është e dehidratuar, që do të thotë se duhet të mbushet me ujë përpara se të konsumohet, ndërsa një pjesë është e gatshme dhe thjesht duhet të ngrohet.
Në kuzhinën e stacionit ka mish, vezë, perime, bukë, ushqime të shijshme dhe ushqime të ëmbla.
Anëtarët e ekuipazhit gjithashtu lejohen të kërkojnë disa nga të preferuarat e tyre personale.
Kur janë dërguar furnizime për herë të fundit?
Anija kozmike merr rregullisht furnizime nga Toka, me e fundit që mbërrin më 6 gusht.
Të nisura me një raketë nga Kazakistani më 30 maj, furnizimet përfshinin rreth tre ton ushqim, karburant dhe furnizime të tjera për Williams, Wilmore dhe shtatë anëtarët e tjerë të ekuipazhit në bord.
Ekuipazhi në thelb mund të bëjë porositë e tyre për atë që duan të vijnë duke folur me Kontrollin e Misionit përpara nisjes.
Ky është një lajm i mirë për Wilmore dhe Williams, të cilët u detyruan të hiqnin valixhet e tyre personale përpara se të niseshin në qershor për të lënë vend për pajisje shtesë.
Rrobat e tyre më në fund mbërritën me furnizimet e 6 gushtit dhe më shumë furnizime janë vendosur të dërgohen brenda disa muajsh.
Pasi anijet e furnizimit të zbrazen në ISS, ekuipazhi i mbush ato me mbeturinat e tyre përpara se t’i dërgojë përsëri në Tokë.
Si përdoret një tualet pa gravitet?
Ka disa gjëra që filmat e bazuar në hapësirë thjesht nuk i mbulojnë – por Williams u fut në detajet më të vështira të jetës hapësinore në kanalin e NASA-s në YouTube.
Në videon e filmuar në vitin 2012, Williams tregoi tualetin, i cili disi i ngjan atij që mund të shihni në një aeroplan.
Dallimi është se ka dy tuba të veçantë për nevojat fiziologjike.
Në anën e mirë, ka rreth gjysmë duzinë lloje letre higjienike në muret e tualetit, duke përfshirë peceta të lagura dhe peceta dezinfektuese në rast se “gjërat nuk shkojnë siç duhet”, siç thotë Williams.
Astronautëve u jepen gjithashtu komplete tualeti që vijnë me gjëra të tilla si një furçë dhëmbësh dhe pastë dhëmbësh dhe krehër flokësh – që Williams thotë se është e pakuptimtë në hapësirë, sepse graviteti i mban flokët vazhdimisht drejt.
Po në lidhje me gjumin?
Çuditërisht mund të flini në dysheme, në mur ose në tavan.
Kjo sepse pa gravitetin, ekuipazhi nuk ndihet kurrë sikur është shtrirë. Nuk ka dallim nëse ata janë në dysheme, në këmbë apo me kokë poshtë – ndihen njësoj.
Pra, ISS ka stacione gjumi me madhësinë e kabinave telefonike në të cilat futet ekuipazhi, të cilat përbëhen nga një thes gjumi dhe një jastëk në dysheme, mur dhe tavan.
Koha e lirë
Kur ata nuk po kryejnë eksperimente hapësinore, ekuipazhi mund të shijojë pamjen e Tokës nga kuverta e observatorit të stacionit ose të drejtohet në pajisjen e avancuar të stërvitjes me rezistencë (ARED) në nyjen e Qetësisë – një term i mrekullueshëm për pajisjet e palestrës.
ARED ofron ushtrime tradicionale për pjesën e sipërme dhe të poshtme të trupit.
Ekuipazhi inkurajohet ta përdorë atë gjatë qëndrimeve të tyre në hapësirë, pasi dobësimi i muskujve dhe kockave është e zakonshme në misionet e gjata.
Si ndihen dyshja?
Ata janë të dy kapitenët e marinës në pension dhe astronautë të NASA-s, të cilët tashmë kanë misione të gjata të stacioneve hapësinore pas tyre.
Wilmore, 61 vjeç dhe Williams, 58, thanë duke shkuar në këtë fluturim provë se ata prisnin të mësonin shumë për Starliner dhe mënyrën se si funksionon.
Në konferencën e tyre të vetme për shtyp nga hapësira në korrik, ata i siguruan gazetarët se ishin të zënë, duke ndihmuar me riparime dhe kërkime dhe shprehën besim në të gjitha testimet e Starliner që po ndodhin prapa skenave.
“Kam një ndjenjë shumë të mirë në zemrën time që anija kozmike do të na sjellë në shtëpi, nuk ka problem”, u tha Williams gazetarëve.
Siç raportohet, ka teste që po zhvillohen përsëri në Tokë për të përcaktuar nëse anija Boeing mund të përdoret në mënyrë të sigurt për t’i rikthyer astronautët.
“Dështimi nuk është një opsion, prandaj ne po qëndrojmë këtu tani”, tha Wilmore muajin e kaluar.
“Ne besojmë se testet që po bëjmë janë ato që duhet të bëjmë për të marrë përgjigjet e duhura, për të na dhënë të dhënat që na duhen për t’u rikthyer”, shtoi ai.
Megjithatë, nuk ka ende asnjë fjalë publike nga ata për perspektivat e një qëndrimi tetë muajsh.
Gruaja e Wilmore, Deanna, tha se ai është “i kënaqur” në stacionin hapësinor, “aspak i shqetësuar”.
Çfarë po ndodh tani?
Të gjithë përveç njërit nga pesë shtytësit e dështuar të Starliner janë riaktivizuar në orbitë.
Aktualisht po bëhen teste në Tokë për të korrigjuar problemet që shihen në hapësirë, por inxhinierët nuk janë të sigurt saktësisht se çfarë i shkakton ato dhe po përpiqen gjithashtu të mbyllin rrjedhjet e heliumit në sistemin shtytës të Starliner, i cili është vendimtar për manovrimin.
Boeing ka përsëritur se kapsula mund t’i sjellë akoma në mënyrë të sigurtë astronautët në shtëpi, por kompanisë do t’i duhet të modifikojë softuerin e Starliner në rast se duhet të kthehet pa ekuipazh.
Ken Bowersox, shefi i misionit të operacioneve hapësinore të NASA-s, ka sugjeruar se ardhja në shtëpi me të njëjtën anije është ende një opsion.
Ndryshe, një vendim pritet në javën e ardhshme.
A do të ishte kjo koha më e gjatë që dikush ka kaluar në hapësirë?
Jo – rusi Valeri Polyakov e vendosi atë rekord në mesin e viteve 1990, duke kaluar 437 ditë jashtë Tokës.
Dhe vitin e kaluar astronauti i NASA-s Frank Rubio u kthye nga një udhëtim 371-ditor së bashku me astronautët rusë Sergey Prokopyev dhe Dmitri Petelin, duke thyer rekordin për kohën më të gjatë të kaluar në hapësirë nga një amerikan.
Ai udhëtim, njësoj si ky, u zgjat për shkak të vështirësive teknike dhe duhej të zgjaste vetëm gjashtë muaj.
