Presidenti i Ukrainës, Volodymyr Zelensky, ka nënshkruar një projektligj që kritikët thonë se dobëson pavarësinë e organeve antikorrupsion të vendit, duke shkaktuar protesta dhe duke tërhequr kritika ndërkombëtare.
Kritikët thonë se ligji i ri minon autoritetin e Byrosë Kombëtare Kundër Korrupsionit (Nabu) dhe Zyrës së Prokurorit të Specializuar Kundër Korrupsionit (Sapo) – duke i vendosur ato nën kontrollin e prokurorit të përgjithshëm.
Në një fjalim të mërkurën, Zelensky tha se të dy agjencitë do të vazhdonin të “funksiononin”, por duhej të pastroheshin nga “ndikimi rus”.
Pas miratimit të projektligjit, qindra njerëz u mblodhën në Kiev për protestën më të madhe antiqeveritare që nga fillimi i pushtimit në shkallë të plotë nga ana e Rusisë në shkurt 2022.
Demonstratat u organizuan edhe në qytetet e Lvivit, Dnipros dhe Odesës.
“Ne zgjodhëm Evropën, jo autokracinë”, thuhej në një poster të mbajtur nga një demonstrues. “Babai im nuk vdiq për këtë”, tha një tjetër.
Kryeprokurori i Ukrainës, besniku i Zelensky-t, Ruslan Kravchenko, tani do të jetë në gjendje t’ua ricaktojë hetimet për korrupsion hetuesve potencialisht më të butë, madje edhe t’i mbyllë ato.
Në fjalimin e tij, Zelensky kritikoi efikasitetin e infrastrukturës antikorrupsion të Ukrainës, duke thënë se çështjet kishin qenë “në gjumë”.
“Nuk ka asnjë shpjegim racional pse procedurat penale me vlerë miliarda, kanë qenë ‘të varura’ për vite me radhë”, tha ai.
Ai shtoi se prokurori i përgjithshëm do të siguronte “pashmangshmërinë e ndëshkimit” për ata që shkelën ligjin.
Për kritikët e legjislacionit, kjo është në kundërshtim me më shumë se një dekadë përpjekjesh pro-demokraci dhe anti-korrupsion.
Janë aspirata të tilla që çuan në kryengritjen e Euromaidanit dhe rrëzimin e presidentit pro-rus Viktor Janukovich në vitin 2014, e ndjekur nga pushtimi i Rusisë dhe vdekja e qindra mijëra njerëzve.
Qeveria ukrainase ka cituar ndikimin rus për kufizimin e fuqive të Nabu-së.
Një ditë para se të miratohej ligji i diskutueshëm, Shërbimi i Sigurisë i Ukrainës dhe zyra e prokurorit të përgjithshëm kryen kontrolle dhe arrestime, që synonin spiunët e dyshuar rusë në Nabu.
Ky veprim ka ngjallur shqetësim midis aleatëve perëndimorë të Ukrainës.
Sistemi i pavarur ukrainas kundër korrupsionit u krijua me këmbënguljen dhe nën mbikëqyrjen e tyre 10 vjet më parë.
Ky ishte një parakusht kyç për ndihmën e tyre dhe lidhjet më të forta, ndërsa Ukraina shpalli një kurs pro-demokracie mes pushtimit fillestar të Rusisë në vitin 2014.
“Bashkimi Evropian është i shqetësuar për veprimet e fundit të Ukrainës në lidhje me institucionet e saj kundër korrupsionit”, thotë zëdhënësi i Komisionit Evropian, Guillaume Mercier.
“BE ofron ndihmë të konsiderueshme financiare për Ukrainën, të kushtëzuar nga progresi në transparencë, reformën gjyqësore dhe qeverisjen demokratike”, shtoi ai.
Shtypja e korrupsionit është gjithashtu një kërkesë kyçe për aplikimin e Ukrainës për t’u bashkuar me BE-në.
Komisionerja evropiane për zgjerim, Marta Kos, kritikoi miratimin e projektligjit.
“Çmontimi i masave kryesore mbrojtëse që mbrojnë pavarësinë e Nabu-së është një hap serioz prapa”, shkroi Kos në mediat sociale, duke thënë se të dy organet ishin “thelbësore” për rrugën e Ukrainës drejt BE-së.
Ambasadorët nga grupi i kombeve G7 kanë thënë gjithashtu se do të donin të diskutonin presionin mbi Nabu-në dhe Sapo-n me udhëheqjen ukrainase.
Megjithatë, aleatët e Ukrainës do të ishin jashtëzakonisht të ngurruar të tërhiqnin ndihmën dhe bashkëpunimin në një kohë kur trupat e saj po përballen me vështirësi në vijën e frontit.
